DİŞ FIRÇALAMA İÇİN HANGİ DİŞ FIRÇASI?

El ile kullanılan diş fırçaları dünyada çe­şitli firmalar tarafından çeşitli şekillerde ve büyüklükte yapılmaktadırlar. Maalesef ülke­mizde birçok dişhekimleri dernekleri tarafın­dan kabul edilmiş standartlara uygun ve iyi kalitede diş fırçası bulmak güçtür. Kısa başlı ve naylondan yapılmış diş fırçaları tercih edil­melidir.

• Naylondan yapılan yani sentetik olan diş fırçaları domuz kılından yapılanlara kıyasla şu avantajlara sahiptir :
• — Naylondan istenen sertlikte diş fırçası yapmak mümkündür. Çok sert, sert, orta, yu­muşak ve çok yumuşak gibi. Halbuki, tabii kıl­ların sertliği aşağı yukarı aynıdır.
• __ Naylon özellikle suya karşı çok dayanıklıdır. Kıl ise çabuk bozulur ve sertliğini kaybeder.
• — Naylonun uç kısımlarına istenen şekli vermek örneğin uçlarını yuvarlaklaştırmak mümkündür. Bu, kıl fırçalarına kıyasla dişe-tini zedelememesi bakımından bir avantaj sağlar.
• — Tabii kıl fırçalarında kılın içerisinde bulunan organik kanallar mikropların birik­mesi ve üremesi için iyi bir ortamdır. Halbuki naylon daha temiz kalmaktadır
• Kılları sert bir naylon fırçayı sıcak su altında tutmak suretiyle, fırçalama müddetince, yumuşatmak mümkündür.
• — Tabii kıl fırçalarında, kıllar fırça sa­pından kolay ayrıldıkları için dişin fırçalan­ması esnasında dişetine batarak iltihaplanma­lara neden olabilirler.

Diş Fırçasının sap ve baş kısmı

Diş fırçasının sap kısmı el ile kolay ve ra­hat kavranabilir şekilde tatlı eğimli köşeler ih­tiva etmelidir. Baş kısmının ise normal bü­yüklükte olması en çok dikkat edilecek husus­tur. Uzun başlı diş fırçaları asla tercih edil­memelidir. Dişlerinde çapraşıklık bulunan ve­ya ağzı küçük olan hastalara çocuklar için ya­pılmış küçük, diş fırçaları tavsiye edilir. Kü­çük başlı diş fırçaları ağız içinde kolay hare­ket edebildiğinden tercih edilmelidir.

Fırça sertliği

«Dişetlerinizi kanatmcaya kadar sert fır­ça ile dişlerinizi .fırçalayın» sözü tamamen yanlıştır ve çok eskiden, dişeti hastalıklarının tedavisi bilinmediği zamanlar ortaya atılmış­tır. Her şahsın diş ve dişetlerinin sıhhat duru­muna göre çok yumuşak, yumuşak, orta sert ve çok sert diş fırçaları diş doktorları tarafın­dan tavsiye edilmelidir. Dişetlerinde özellikle yüzey kısımlarında epitel dokusunun haraplığı ile ortaya çıkan iltihaplı durumlarda ve dişeti ameliyatlarından sonra hastalara çok yumu­şak diş fırçaları tavsiye edilmelidir. Böyle şa­hıslarda sert diş fırçalarının kullanılması ilti­habın şiddetlenmesine ve yayılmasına yardım­cı olan önemli bir etken olur. Periodontal cep oluşmuş bireylerde yani dişetlerinin yüzey kı­sımları keratinden zengin fakat parmakla diş­eti üzerine baskı yapıldığında diş ile dişeti ara­sından sarımsı bir eksüdanm geldiği haller­de orta sertlikte veya sert diş fırçası kullanıl­malıdır.

Diş fırçalamada amaç, diş ve dişetleri üze­rindeki plakların kaldırılması olduğuna göre gerektiğinden çok sert diş fırçası ve fazla kuv­vet tatbiki diş ve dişetlerini aşındırmak sure­tiyle zararlı olacaktır. Çok yumuşak diş fırça­sı ise plakları temizlemeyecektir. O halde, diş­etleri sıhhatli olan şahıslar profilaktik olarak orta sertlikte bir diş fırçası kullanmalıdırlar. Yumuşak diş fırçaları daha elastik oldukla­rından diş ile dişeti arasını daha iyi temizler­ler ve dişler arasına daha kolay girerler. Hatta bazı dişhekimleri yumuşak diş fırçalarının sert olanlara kıyasla diş macunlarıyla beraber diş yüzeyine daha fazla etki ederek daha iyi te­mizleme yaptığını ileri sürmektedirler.

Diş Fırçalama zamanı ve sayısı

Diş fırçalamada amaç dişler üzerindeki bakteri plaklarının kaldırılması olduğuna gö­re bu, her şahsın el kaabiliyetine göre değişir. Bunu kontrol için normalde görülmeyen bak­teri plaklarını açığa çıkaran boyama tabletle­ri veya solüsyonlarının kullamlmasıyle dişler üzerindeki plakların diş fırçalama ile ne ka­dar kaldırılabildiği tesbit edilmelidir. Diş fır­çalama en az 3 dakika devam etmelidir.

Üç dakikadan az yapılan diş fırçalamalarda plak­ların yeterince kaldırılamadığı bulunmuştur. Bu nedenle, diş fırçalama zamanının birey ta­rafından kendi kendine kontrolü için, yumur­ta pişirirken kullanılan kum saatlerinden fay­dalanılmaktadır. Kum akımı bitinceye kadar diş fırçalamaya devam etmek şahısları diş fır­çalama zamanına uymaya mecbur etmekte­dir.

Günde en az 3-5 kere dişler fırçalanmalı­dır. Ağız, mikropların en kolay ve en çabuk ürediği bir ortamdır. Dişler aralarında ve üzer­lerinde kalan gıda artıkları mikroplar için bes­lenme kaynaklarıdır. Bu nedenle, dişleri he­nüz çıkmamış çocuklarda ve dişleri tamamen çekilmiş dişsizlerde ağızdaki mikropların sa­yısı ve cinsleri çok daha azdır ve böyle şahıs­larda ağız kokusu da az olur. O halde, her ye­mekten sonra veya herhangi bir şey yedikten hemen sonra dişler fırçalanmalıdır, özellikle, şekerli gıdalardan sonra dişler kesinlikle fırça­lanmalıdır. Hiç kuşku yok ki dişler sabah ve akşam fırçalanır. En önemlisi ise gece yatar­ken dişleri fırçalamaktır.

Elektrikle çalışan otomatik diş fırçaları

El kaabiliyeti iyi olan ve dişleri üzerinde­ki plakları el fırçasiyle temizleyebilen şahıs­larda normal el fırçaları yeterlidir. Ancak, yanlış fırçalama tekniğine alışmış, örneğin : Çok kuvvetli fırça tatbik ederek veya yatay olarak diş fırçalayanlara elektrikli diş fırçala­rı tavsiye edilebilir. Çünkü bu fırçaların pekçoğu dikey yönde hareket edip belirli bir bas­kı yaptıklarından dişlerde fazla aşınmaya ne­den olmadıkları gibi dişeti üzerine masaj ya­parak kan dolaşımını artırıp dişeti dokusu­nun iyi beslenmesine ve diş-dişeti bölgesinin de iyi temizlenmesine sebep olurlar.

Eğri dişlerin düzeltilmesi için tedavi gö­ren çocuklarda dişler üzerine takılan bandla-rın aralarındaki gıda birikintilerim elektrikli diş fırçalarıyle temizlemek daha etkili olmak­tadır.

Yapılan pek çok araştırmada elektrik­li diş fırçalarının normal fırçalara göre bak­teri plaklarını kaldırmada, diştaşlarmın olu­şumunu önlemede ve dişeti sıhhatini koruma­da daha fazla etkili olduğu gösterilmiştir. Ay­rıca, elektrikli diş fırçalarının, normal fırça­larla yatay fırçalama yapan şahıslarda daha az diş aşınmasına neden olduğu da tesbit edil­miştir. Bütün bunlara rağmen, elektrikli diş fırçasına alışmış kimseler herhangi bir ne­denle, el fırçası kullanma zorunluluğunda ka­lırsa, diş fırçalamayı el fırçası ile ne derece­de etkili yapabileceklerdir? Elektrikli diş fır­çalarının pil ile çalışan tipleri de mevcut ol­masına rağmen pilin kuvvetten düşmesiyle çalışma yani temizleme etkisinin de azalması istenmeyen bir durumu ortaya çıkarabilmek­tedir.

Diş macunları

Her diş macununun içerisinde bulunan aşındırıcı ve antiseptik maddelerin cinsi veya çeşidi farklıdır. Ağızdaki mikro-organizmala-rın muayyen antiseptik maddelere karşı di­renç kazanmalarım ve diş aşınmalarını önle­mek amaciyle değişik diş macunları kullan­mak iyi olur. Ancak, dişlerinde duyarlılık ve­ya dişetlerinde iltihap bulunanlara özel şekil­de yapılmış diş macunları -tavsiye edilebilir (Sensodyne, emoform, sanogyl v.s. gibi). Diş fırçasına macunu diş fırçası kuru iken koy­mak temizleme etkisini artırır.

DİĞER DİŞ TEMİZLEME ARAÇLARI

Pekçok kişiler ve hatta dişhekimleri dahi «ağız hijyeni» denince sadece diş fırçalamayı düşünürler. Aslında yalnız diş fırçası ile ağız hijyenini temin etme olanağı yoktur. Bu ne­denle, «ağız hijyeni» deyimi yerine «plak kont­rolu» deyimi tercih edilmelidir. Çünkü, dişle­rin ara yüzlerindeki plağın kontrolü ağız fiz­yoterapisinde büyük bir önem taşır. Bunun için en çok kullanılan «dental floss» adı veri­len iplikler ile ince şeritlerdir.

Dental-Floss

Dental-floss mumlu veya mumsuz iplik­ten meydana gelmiş olabüir. ideali mumsuz naylondan olanıdır.

Kullanma Şekli : 30-35 cm. uzunluğunda koparılan dental-floss’un her iki ucu, her iki elin işaret parmağına dolanır; bu esnada iki elin baş parmağı arasında 1-2 cm. mesafe kal­malıdır, üstçene dişlerinin özellikle azı diş ara­larını temizlemek için orta parmağın baskısın­dan şekilde görüldüğü gibi istifade edilir. Bu­nun için iki elin baş parmakları arasındaki mesafe artırılmalıdır. Dental-floss ile diş ara­larını temizlerken dişeti-okluzal yüz istikame­tinde her iki diş ara yüzeyini de temizlemek gereklidir. Bu iş esnasında dişeti dokusuna zarar vermemeye çalışmalıdır. Dental-floss kullanmaya arka dişler arasmdan başlayıp öne doğru ilerlemelidir.

Parmakları arasında dental-floss’u kul­lanma güçlüğü gösteren hastalara «Floss Span» adı verilen aletler kullanıdırılabilir. Diş aralarındaki temas noktalarının çok sıkı ol­duğu kuron veya köprüler arasında floss’un serbest ucu içten dışa veya dıştan içe geçiril­mek suretiyle temizleme işi yapılabilir. Diş araları çok fazla aralıklı olduğundan veya diş­siz bir sahaya yakın diş proksimal yüzeyini temizlemek için 1 cm. eninde gazlı bezden şe­ritler aynen dental-floss gibi kullanılabilir.

Plastikten yapılmış fırça sapına benzer aletin ucuna sert ağaçtan yuvarlak kürdan takılmış ve dişeti oluğu içerisine girecek şe­kilde eğim verilmiştir. Kürdanın yan kısımla­rı diş kökünün açıkta olan yüzey kısımlarını temizleyip parlatabilir. Düzensiz diş yüzeyleri ve sabit protezler arasındaki birikintileri çok iyi temizleyebilen bir araçtır.

Bir el diş fırçasının diğer ucunda açılmış bir deliğe geçebilen veya özel olarak metal ve­ya plastikten yapılmış çubuklar üzerine tut­turulmuş lastikten veya plastikten, uçları ko-nikleştirilmiş uçlardır.